İran Genel

Genel olarak İran soylentilerle tanıdıgım bir ülke. Tanıdıkca değişik yönlerini gormek olası.
Ambargo nedeniyle ve siyasi nedenlerle disarı ile olan iletişimi azalsada İranlılar Asyadaki avrupalılar olarak adlandırılabilir. 

31 eyalet ten oluşan ülkede islamık kurallar esnetilerek veya katılaştırılarak uygulanıyor. Bu aşırı katı baskı sonucunda da yurtdısına çıkan hanımların kıyafetleri Brezilyalıları aratmıyor. Halk üçe bölünmüş durumda bir kısmı kendini tamamen dine adamış dış dunya ile ilgisini kesmiş buna karşın gençlerden oluşan diger bir kesim ise dini terkedenlerden oluşuyor. Orta yaslılar ise bu iki gurup arasıda kalmış durumda.
Bir gazetecinin tanımıyla islamik devrim öncesi dışarda içki içip evde işbadet eden halk, günümüzde dışarda ibadet edip evde içki içiyor.

Dış dunyaya enfazla beyingöcü veren ülkelerden birisi resmi rakamlarına gore her yıl 180.000 İranlı ülkesini terk ediyor. Ülkede üniversite seviyesinde temel bilimlerde oldukça ileri düzeyde eğitim veriliyor.


Ulaşım 
Birçok İran sehrinde  üç tur taksi hizmeti var; sarı taksiler taksimetre ile calısıyor. "Ajans" olarak adlandırılan beyaz taksiler telefon ile cağrılıyor ve her mahallenin kendi ajansı var. Gidilecek yöne gore sabit ucret ile hizmet veriyor. Bunların yanı sıra özel araclar ise pazarlıga tabii olarak taksi olarak calısıyor. Unutmadan belediye otobusleri de hizmetinizde ancak taksi fiyatları cok ucuz olunca pek gerek duyulmuyor.
Bu arada trafik felaket. Sürücüler cok tehlikeli arac kullanıyor tüm araçlarda vuruntu izleri görülüyor.


Ülke içinde trenlerin oldukça konforlu ve hızlı oldugu söylendi ancak heryere ucak ile erişim daha hızlı saglanıyor. Ucaklar genelde eski ve rus firmalarından kıralanmış. boyalar dokulmuş eski görünümlerine rağmen hala ucuyorlar.

Turistik yerler
Ülkede çok geniş arkeolojik alanlar var ve tarih çok eskilere kadar gidiyor.

Ülkenin ortasındaki çöl dunyadaki ensıcak noktalardan birisi olarak kayıtlara geçmiş.

Ülkede türbelere ayrı bir önem veriliyor ve görülmeye degerler.

Ayrica kiyafet zorunlulugunun oldukca esnetildigi Kis adasi gibi turistik yerlerde yabancilari cekiyor.   

Yaşam
ülkede gelenekler korunuyor. Geleneksel bir aileye misafirlige gittiğinizde yer sofrasında agırlanıyorsunuz. Rahat oturmanız için size pijama veya şalvar verilmesi normal.

Diğer taraftan modern ailelerin evlerinde agır işlemeli mobilyalar yaygın. Tek katlı evlerde tuvaletler hala bahcede yer alıyor.

Evler ve sokakalar hemen hemen tekdüze. Şehir dışına cıktıgınızda mezarlıklar ilginizi çekecektir. mezarlar demir kafeslerle korunuyor. bu konuda bir çok hikaye var. İlk olarak söylenen yabani hayvanlardan korumak, sonrasında ise düşmanların mezarı talan etmesinden korumak deniyor. 

İran -Irak savasında genç erkek nufusunun büyük bölümünü kaybeden ülkede günümüzde orta yaslı bayan nufusu fazla.

Kirmanşah, İran

Kirmansah veya Kermanshah, İran ın Irak sınırındaki eyaletlerinden biri. Zamanın yavaş geçtiği ancak arabaların hızlı gıttiği bir şehir. Uluslararası ulaşım THY ile sağlanıyor. Küçük bir havaalanı şehre hizmet veriyor. Uçuşlar çoğunlukla gece veya sabaha karşı yapılıyor. Şehir içinde ulaşım için en uygun araç gene taksi burda da üç tür taksi hizmet veriyor (bkz Meşhed).

İran -Irak savaşında çok fazla şehit verilmiş. Bugun sehitler heryerde asılan resimlerle anılıyor hatırlanıyor.

Şehir geniş bir alana yayılmış durumda ama alışveriş ve sosyalleşme Arg alişveriş merlezi civarıda yogunlaşıyor. Aslında burası halihazırda şehirdeki tek alışveris merkezi.

Tarihi kapalı çarşı, kürt pazarı ve altın pazarı olarakda biliniyor, sehrin tüketim alışkanlıkları hakkında bilgi vermek için yeterli.

Çarşı İçinde bulunan Emad al-dole caminin kapısı önemli.

İçinden Hz Ali'nin geçtiğine inanılan bu kapı dilek için kullanılıyor. Kapıyı öpüp dokunarak dileklerinizi diliyorsunuz. Gene bayanlar yoğunlukta

 Pazarın birçok yeri yenilenmiş ama aslı bozulmamış

 Pazarın bir bölümü kuyumcular çarşısı olarak işlev görüyor.

Kirmaşah a ait bir tatli olan bizdeki un kurabiyesi gibi bir yiyecek burada yaygın. Gözünüzün önünde hazırlanıp gene gözünüzün önünde pişirilen kurabiyeler dükkan önünden geçenlere bol bol ikram ediliyor.

Tarih boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapan bölgede tarihi kalıntılar ziyarete açık. bizim için en ilginci Ferhat ile Şirin efsanesinin burda da olması. Ferhat terası olarak anılan yer Amasya'daki kadar görkemli olmasada hayli ziyaretçi çekiyor. Alan Bisotun kalıntılarının yakınında.

Alanda bulunan Büyük Darius un yaptırdığı Behistun kabartmaları bakıma alınmış.

İslam sonrası yazıt eskisinin üzerine işlenmiş

 Alan biraz da piknik yeri olarak hizmet veriyor.

 Kervansaray ve saray kalıntısı diger ziyaret yerleri. Kervansaray hotel olarak işletiliyor

 Yunan tanrılarından Herkül e benzetilerek yapılan Bahram heykeli genelde Herkül olarak tanıtılıyor. Kafanın sonradan eklendiği söylendi aslı İngiltere de imiş.

.

 Ferhatın Terası sadece oyuntu alanı

Diğer bir ilgi noktası Taq-e Bostan   çevresi düzenlenen alan eglence merkezlerinden arındırılıp arkeolojik alan dönüştürülüyor.

Eyalette buluna magara, Quri qale mağarası, Batı Asya'daki en uzun mağaralardan biri olarak anılıyor ve kısmen ziyarete açık.

Mağara çevresindeki köylerde ceviz ve nar pekmezi satılıyor.

Eski dönemlerde din büyüklerinin ölüm yıldönümlerinde düzenlenen dini törenlerde kullanılmak üzere "taziye evleri" inşaa edilirmiş. Bunlardan güzel bir örnek Kirmanşah ta yer alıyor.

 Bir dönem ilkokul olarakta hizmet veren bina tamamen çinilerle kaplı ve her duvarinda İran tarihine ait bir bilgi veriliyor.

 Taziye evini yaptıran kişi kendi türbesini bina içine yerleştirmiş. Kacar döneminden kalma bir gelenek olan ayna ile süsleme tüm Şii türbelerinde olduğu gibi burada da kullanılmış.

Meşhed, İran

Meşhed veya Mashhad İrandaki önemli dini merkezlerden biri. Şii dünyasında önemli bir yeri olan İmam Rıza nın türbesine ev sahipliği eden şehir turistik merkezlerden birisi durumunda. Ulaşım için Istanbul dahil birçok ülkeden doğrudan uçuş ile gidilebiliyor. Havaalanı şehrin içinde sayılır. İç Hatlar gelişi dıs hatlardan daha zengin olan nadir hava alanlarından birisi. İç hatlardan geldiyseniz bes yıldızlı otellerde rezervasyon yaptırıp doğrudan otele gidebiliyorsunuz.

Şehirde metro inşaatı hala devam etmekte (2013). Bu nedenle en uygun ulaşım araç taksi ve istenilen her yere ulaşım sağlanabiliyor. Şoförü ile birlikte günlük olarakta kiralayan biliyorsunuz.

Birçok İran sehrinde oldugu gibi burada da üç tur taksi hizmeti var; sarı taksiler taksimetre ile çalışıyor. "Ajans" olarak adlandırılan beyaz taksiler telefon ile çağrılıyor ve her mahallenin kendi ajansı var. Gidilecek yöne gore sabit ücret ile hizmet veriyor. Bunların yanı sıra özel araçlar ise pazarlığa tabii olarak taksi olarak çalışıyor. Unutmadan belediye otobüsleri de hizmetinizde. Ancak taksi fiyatları çok ucuz olunca pek gerek duyulmuyor.
Bu arada trafik felaket. Sürücüler çok tehlikeli arac kullanıyor tüm araçlarda vuruntu izleri görülüyor.

Şehir ambargoya rağmen büyümeye devam ediyor. Proma ve Dogunu Elması basta olmak üzere birçok alışveriş merkezi bulunuyor.

Şehir safran üretimi ile ünlü kırmızı altın denilen safran her yerde satılıyor. Kaliteli (kırmızı renkli) olan çok pahalı ancak ucuza düşük kaliteli (sarı renkli) bulmak olası. İran mutfağında önemli yer tutan safran sofraların olmazsa olmazı.
Şehirde Firuze (turkuaz) ve Şah maksut  tesbihler yaygın ancak Çin yapımı olanlara dikkat etmek gerek

Yemek konusunda sorun yok pizzadan tandıra hersey bulunuyor.

Imam Rıza Türbesi

Şehirde en önemli ilgi noktası İmam Rıza'nın turbesi. Altın kaplama kubbesi ve kapıları ile muhteşem bir görüntü sunuyor. Alanı bilenler gece ziyareti öneriliyor

Turbeyı çevreleyen alan sürekli genişliyor ve yeni birimler ekleniyor.
Nedenini bilmiyorum ama alanda ağır bir hava var her yerde hüzün hissediliyor. belki İmam Rıza' nın başına gelenler belkide oraya gelenlerin halleri her geleni etkiliyor. Türbe içerisinde resim çekmek yasak ama gençler bunu pek takmıyor.içeri girdiğinizde türbeye dokunmaya çalışanla aglayanla, dua edenler, dilek tutanla, namaz kılanla hep beraber hüznü soluyorsunuz.

 Türbeyi ziyaret edenlere "meşdi" unvanı veriliyor.

 Alanda büyük bir kütüphane ve müzenin yanı sıra yabancılara yemek veren yemekhane hizmet veriyor. Ramazanda 5000 kişiye iftar veriliyormuş.

Müzede dini kitaplar, dini malzemeler, bazı astronomi ve jeofizik aygıtlar ile deniz canlılarından örnekler sergileniyor. Deniz şeytanı olarak adlandırılan bu yaratık enbüyük ilgi odağı.

Turbeyi koruyan aksam dönem dönem değiştirilmiş eskilerde müzeye konmuş. Yeni dönemdekiler gümüş ve altın ile kaplı.

Türbe alanın altı otopark olarak ayrılmış ancak türbenin altı ibadet ve dilek duvarı olarak düzenlenmiş.

Erkekler ve kadınlar ayrı ayrı yerlerde dilek diliyor. Erkekler kısmı boştu.

İran'daki en büyük ve en zengin vakıflardan birisi tarafından yönetiliyor. Halihazırda şehrin yarısı (bağışlar yolu ile) Imam Rıza vakfı'na ait. Ziyaretçiler türbede 24 saat ibadet ve ziyaret yapabiliyor ayrıca çevredeki caddelerde 24 saat boyunca alışveriş yapılabiliyor.

Turbenin yanındaki kapalı çarşı aksam 10 da kapanıyor ama ana cadde üzerindeki dükkanlar gecede açık.
Not kaliteli mallar 'Türkiyeden geldi' diye tanıtılıyor (2013).